طبقات قاریان نخستین :
در هر طبقه ای از طبقات امت اسلامی گروهی به حفظ و تعلیم قرآن اشتهار یافته اند که مهم ترین ایشان به ترتیب عبارتند از :
1- طبقه صحابیان :
علی ( ع ) ، عثمان ، ابیّ بن کعب ، ابن مسعود ، ابودرداء ، زیدبن ثابت ، ابو موسی اشعری و کسائی که عثمان ایشان را به همراه مصاحف به سرزمین های اسلامی اعزام کرد مانند : عبدالله ابن سائب ، مغیرة بن ابی شهاب ، ابو عبدالرحمن سلمی و عامربن عبدالقیس .
2- طبقه تابعیان :
مشهورترین اساتید قرآن در میان تابعیان در سرزمین های اسلامی عبارتند از :
الف – تابعین مدینه :سعید بن مسیب بن حزن مخزومی ، عروة بن زبیر بن عوام اسدی ، سالم بن عبدالله بن عمربن الخطاب عدوی ، سلیمان بن یسار ابوتراب هلال مدنی و برادرش عطاءبن یسار و زیدبن اسلم عدوی عمری ، مسلم بن جندب ابو عبدالله هزلی ، محمد بن مسلم بن عبدالله بن شهاب زهری ، عبدالرحمن بن هرمز ، معاذبن حارث ابو حلیمه انصاری معروف به معاذ قاری .
ب – تابعین مکه :عطاء ، مجاهد ، طاووس بن کیسان خولائی همدانی ، عکرمة ابن ابی ملیکه تمیمی مکی ، عبید بن عمیربن قتاده ، ابو عاصم لیث مکی .
ج – تابعین بصره :عامر بن عبدالقیس ، عنبری ، ابو عالیه رفیع بن مهران ریاحی ، ابو رجاء عمران بن تیم بن ملحان عطاردی بصری ، نصر بن عاصم لیثی دوئلی بصری ، یحیی بن یعمر ، ابو سلیمان عدوانی بصری ، جابر بن یزید ابوالشعثاء ازدی بصری ، حسن بن سیار بصری ، ابن سیرین انصاری بصری ، قتاده .
د – تابعین کوفه :علقمة بن قیس بن عبدالله نخعی کوفی ، اسود بن یزید بن قیس بن یزید نخعی کوفی ، مسروق بن اجدع بن مالک همدانی و داعی ، عبیدة بن عمرو معروف به ابن قیس سلیمانی ، ربیع بن خیثم ابو زید کوفی ، حارث بن قیس جعفی کوفی ، عمروبن شرحبیل ، عمرو بن میمون ازدی کوفی ، ابو عبدالرحمن سلمی کوفی ، زربن حبیش بن حباشه اوس اسدی ، عبید بن نضله ، ابوزرعة بن عمرو ، سعید بن جبیر ، ابو عمران نخعی ، عماربن شراحیل شعبی حمیری .
هـ – تابعین شام :مغیرة بن ابی شهاب مخزومی ، خلید بن سعید سلمانی مصاحب ابو درداء . پس از تابعین گروهی به طور اختصاصی به قراءات پرداختند و آن را نظم و انسجام بخشیدند .
این افراد عبارتند از :
_ در مدینه :ابو جعفر یزید بن قعقاع و پس از او شیبة بن نصاح و پس از او نافع بن ابی نعیم .
_ در مکه : عبدالله بن کثیر ، حمید بن قیس اعرج ، محمد بن محیصن .
_ در کوفه : یحیی بن وثاب ، عاصم بن ابی النجود ، سلیمان بن اعمش سپس حمزه و کسائی .
_ در بصره : عبدالله بن ابی اسحاق ، عیسی بن عمرو ، ابو عمروبن علاء ، عاصم بن جحدری و پس از آنها یعقوب حضرمی .
_ در شام : عبدالله بن عامر ، عطیة بن قیس کلانی ، اسماعیل بن عبدالله بن مهاجر و سپس یحیی بن الحارث ذماری و شریح بن یزید حضرمی .
پس از این مرحله عبارات و اصطلاحاتی نظیر قرائات هفتگانه یا قرائات دهگانه ، که بیانگر تعدد قرائات بود رواج یافت . در باره پیدایش قرائات سبعه باید اظهار داشت که پس از ظهور اسلام و نزول قرآن از قرائت به عنوان یک دانش ، سخنی در میان نبود . سپس در عصر تدوین دانشمندانی مانند ابو عبید قاسم بن سلام و ابو حاتم سجستانی و ابو جعفر طبری و اسماعیل قاضی اولین کسانی بودند که در قرائت دست به تألیف زدند .
ایشان در کتاب ها و رسائل خود نکات فراوانی در باره قراءات نوشتند و روایاتی را عرضه داشتند که به موجب آنها تعدد قرائات به چند برابر قراءات هفت گانه افزایش می یافت . پس از ایشان در آغاز قرن دوم قراءات هفت استاد قاری در سرزمین های اسلامی شهرت یافت و مردم بصره از قرائت ابو عمرو و یعقوب و مردم کوفه از قرائت عاصم و حمزه و مردم شام از قرائت ابن عامر و مردم مکه از قرائت ابن کثیر و مردم مدینه از قرائت نافع پیروی می کردند .
این هفت قراءت بدون این که تدوین شود تا پایان قرن سوم به حال خود باقی بود تا آن که امام محمد بن موسی بن عباس بن مجاهد تمیمی « ابن مجاهد » در بغداد به تدوین آنها همت گماشت و قراءات این هفت قاری را با افزودن نام کسایی و حذف نام یعقوب ثبت کرد او خود را ملزم ساخته بود که تنها از کسانی که به حفظ و امانت و ملازمت و مؤانست طولانی با قرائت مشهورند و همگان بر اخذ و فراگیری از ایشان اتفاق نظر دارند روایت کند و این شرائط را تنها نزد همین هفت نفر یافت و گرنه تعداد قاریان و نام های ایشان آن قدر زیاد است که قابل شمارش نیست و البته در میان ایشان قاریانی نیز وجود دارند که از نظر ارزش و مقام برتر از این هفت نفر هستند .
