دانش تجوید از کهن ترین دانش های قرآنی است که اساس و شاکله آن همزمان با نزول قرآن و همراه با تلاوت آیات وحیانی و جاری شدن آن بر زبان مبارک رسول الله ( صلی الله علیه و آله ) پدیدار گشته سپس در طول قرون و سالیان متمادی زبان به زبان در بین امت‌های اسلامی سینه به سینه نقل گردیده و به دست ما رسیده است .

مبانی دانش تجوید بسان دیگر دانش های قرآنی در ابتداء از شکل تدوین یافته ای برخوردار نبوده اگر چه قواعد و قوانین آن بر زبان قاریان و حافظان وحی به شکل دقیق و استوار جریان داشته است ولی به این دلیل که بستر اصلی آن دانش قراءات قرآن بوده ، قواعد دانش تجوید همزمان با تدوین دانش قراءات و از درون آن استخراج گردیده است .

تجوید پژوهان که خود از قاریان و حافظان بنام در عرصه دانش قراءات به شمار می‌آیند سعی در فراهم آوردن قواعد و تنظیم و تدوین آنها نمودند تا مسلمانان با بهره گیری از آن بتوانند سخنان خداوندی را همان گونه که نازل گردیده با رعایت همه نکات لازم قرائت نمایند زیرا از رسول الله (صلی الله علیه و آله ) روایت گردیده است که فرمودند :

 عنایت به این نکته باعث گردید تا مسلمانان سراسر گیتی با همه تنوع اقلیمی و زبانی قرآن را با اسلوب و روشی یکسان فراگرفته ، قرائت قرآن دچار آسیب و تشتت زبانی نگردد . حال یادآور می گردد سلسله درس های آموزش تجوید قرآن بنا دارد تا ضمن آشنائی شما قرآن آموزان با مسائل و قواعد دانش تجوید قرآن به نکات جانبی این مباحث نیز اشاراتی داشته باشد البته لازم به ذکر است که فرآیند آموزش تجوید باید شکل عملیاتی و اجرائی و کاربردی به خود بگیرد و این نیازمند استـفاده از استاد ماهـر و حـاذق و حـضور فـیزیکی و ارائه قـرائت نزد او است که پیشیـنیان از این پدیده به « عرضه واخذ و تلقی » یاد کرده‌اند .

دیگر این که پاره‌ای از مسائل دانش تجوید همانند بحث مخارج حروف قرآن پیش از آن که جنبه دستوری و تجویزی داشته باشد یعنی به شکل یک قانون و قاعده بیان گردد جنبه ی توصیفی و تحقیقی دارد . این سخن به این مفهوم است که قرآن آموزان خود می توانند بدون عنایت به آنچه تجوید پژوهان و اساتید قراءات در کتابها و تألیفات خویش بدان اشاره نموده اند با آزمون در آزمایشگاههای زبان شناسی واقعیت موضوع را تجربه و گزارش کنند یعنی با استفاده از روش تجربی آزمون و مشاهده به حقیقت موضوع دست یابند .

اگر چه نتیجه بدست آمده با آنچه آواشناسان بدان اشاره کرده اند یکسان خواهد بود ولی منظور این است که مجال برای تحقیق و تفحص در این بخش از دانش تجوید که مربوط به دستگاه تکلم انسان است فراخ بوده و هیچ نیازی به تقلید صرف در آن نیست ولی پاره ای از مسائل دانش تجوید بدلیل ارتباط با ساختار ویژه زبان عربی و استناد به لهجات و گویش های قبائل عربی زبان در هنگام نزول وحی ، جنبه توصیفی نداشته و مبتنی بر تجربه و آزمون نیست .

این بخش از دانش تجوید که برگرفته شده از قراءات و روایت های گوناگون قرآنی است و توسط مشاهیر قرائت یا قاریان هفت گانه که همان قراء سبعه‌اند در جوامع اسلامی همانند مدینه ، مکه ، کوفه ، بصره و شام ، انتشار یافته اجتهاد ناپذیر است و ابراز نظر شخصی در آن راه ندارد . از این رو همه اسلام شناسان نسبت به تلاوت قرآن کریم هرگاه منطبق با قراءت یک یا همه قراء سبعه باشد متفق القول‌اند و نزد ایشان تبعیت و پیروی از روش تلاوت ایشان پذیرفته و جائز تلقی گردیده است .

التزام به این نکته قرآن آموز را متعهد می‌سازد تا قبل از ورود به عرصه مباحث تئوریک دانش تجوید ، روش قراءت و پیروی خود از هر کدام از این قاریان هفتگانه را مشخص نماید تا بر اساس آن از قواعد و مسائل دانش تجوید آگاه گردد . بنا بر این با توجه به این که در اقلیم اسلامی این مرز و بوم قرائت رایج ، قرائت منتسب به کوفیان و منطبق با قرائت عاصم کوفی و روایت حفص بن سلیمان اسدی است .

طبعاً مباحث دانش تجوید که بدان اشاره خواهد گردید موافق با این روایت و قرائت است . البته بدیهی است که همه قرآن آموزان پیش از آغاز به تحصیل و تمرین در مسائل دانش تجوید باید به گونه ای مختصر با نام قراء سبعه و راویان و رموز قراردادی آن ها در منابع دانش قراءات آشنا گردند . لازم به ذکر است چنانچه کسانی بخواهند با دانش تجوید و حاقّ مسائل آن آشنا گردند بسیار ضروری است تا نسبت به روش قرائی همه ی قراء هفتگانه و سلسله اسناد قرائت ایشان آگاهی کامل داشته باشند اگر چه بیان پاره ای از این نکات به عهده دانش تجوید نیست ولی چنانچه قرآن آموزان بخواهند در این بخش به مطالعه و تحقیق بپردازند می توانند با مراجعه به منابع و مصادر این دانش بر آگاهی و اطلاعات خود بیفزایند .

اکنون و با توجه به آنچه پیش از این یادآور گردید لازم است قرآن آموزان با نام قراء سبعه و راویان آنها و اسناد قرائتی ایشان آشنا گردند