قرائت به وجهی از وجوه احتمالی نص قرآن اطلاق می گردد و آن اصطلاحی است قدیمی که بازگشت آن به دوران صحابه پیامبر اکرم ( ص ) می رسد . بر همین اساس دانش قرائت را باید از کهن ترین دانش های اسلامی و دارای شأن و منزلتی عظیم بشمار آورد زیرا اولین آموزش صحابه از علوم دین ، حفظ قرآن و قرائت آن بوده است . پس از رحلت پیامبر اکرم ( ص ) گروهی از اصحاب ایشان به جمع آوری قرآن در مصحف هایی دست زدند از جمله : عبدالله بن مسعود ، اُبیّ بن کعب ، معاذ بن جبل ، مقداد بن اسود ، این افراد در مواردی درباره ضبط نصّ قرآن و یا چگونگی قرائت آن با یکدیگر اختلاف داشتند از این رو مصحف های صحابه با یکدیگر اختلاف پیدا کرد و از آنجا که مردم هر منطقه از مناطق جهان اسلام ، قرآن را بر حسب مصحف آن صحابه که نزد آنان بسر می برد ، قرائت می کردند نص قرآن به صورت مختلف قرائت گردید بطـوری که مردم کوفه قـرائت « ابن مسعود » و اهل بصـره قرائت « ابوموسی اشعری » و مردم شـام قرائت « ابی بن کعب » را پذیرفته و دیگر مناطق نیز به همین نحو از قرائت یکی از صحابیان تبعیت می کردند .

پس از آن که در قرائت قرآن و ضبط الفاظ آن میان مردم اختلاف رخ داد ، ضرورت وجود علمی احساس شد که بتوان به کمک آن قرائت صحیح و متواتر را از قرائت شاذ و نادر تشخیص داد .بدین ترتیب از اختلاف میان اهل قرآن کاسته شد و کلمات قرآن از دستبرد تحریف در امان ماند .

بنابراین قرائت در لغت به معنای خواندن و در اصطلاح علم قرآنی به معنای خواندن واژگان قرآن با کیفیت‌های متفاوتی است که از پیامبر روایت گردیده است . توضیح این که بخشی از کلمات مندرج در آیات قرآن از حیث صداهای کوتاه و بلند ( حرکات و حروف و سکنات ) و از نظر حرف های نقطه دار و بی نقطه با اشکال متفاوتی از پیامبر روایت گردیده ولی در این که کدام روایات صحیح و کدام ناصحیح است ، دانشمندان علم قرائت و حدیث آن ها را به شش گروه تقسیم کرده و تنها دو گروه نزد ایشان صحیح تلقی گردیده و چهار گروه دیگر نزد ایشان معتبر بشمار نمی آید که عبارتند از :

1- قرائت متواتر : و آن قرائتی است که جماعت بی شماری آن را از جماعت بی شماری که توافق آن بر دروغ و خلاف گویی محال است روایت نموده تا به پیامبر برسد مانند قرائت های هفتگانه قرآن .

2- قرائت مشهور : و آن قرائتی است که افراد متعهد و مورد اطمینان و دارای قدرت حافظه آن را روایت کرده باشند و قرائت آنان با قوانین دستور زبان عربی و رسم الخط مصحف عثمانی مطابق و نزد قاریان مشهور باشد به گونه ای که هیچ کدام از قاریان این قرائت را اشتباه یا شاذ و نادر نشمرده باشند اگر چه قرائت مشهور مانند گروه اول به مرتبه تواتر نمی رسد ولی به اتفاق همه ی پیشوایان قرائت و علمای اسلامی تلاوت قرآن با این دو قرائت « متواتر و مشهور » صحیح و قرآن دانستن آن واجب است . قرائت متواتر مانند : قرائت عاصم می باشد که این قرائت از دو نفر روایت گردیده است ، یکی حفص و دیگری شعبه معروف به ابن عیاش که بین روایت حفص و شعبه در ادای برخی از واژگان اختلاف وجود دارد ولی هر دو روایت مشهور و خواندن آن جائز است .

3- قرائت شبه مشهور : قرائتی است که از حیث سند و روایت صحیح است اما با رسم الخط مصاحف عثمانی و قوانین دستور زبان عربی مطابقت نداشته و نزد قراء معروف و شناخته شده نیست مانند قرائت آیه « مُتَّکِئِینَ عَلَی رَفَارِف خـضرٍ وَ عَبَاقری حِسَان » یا « لَقَـدْ جَاءَکُمْ رَسُولٌ مِنْ اَنفَـسِکُم » که « رفرف و عبقری » به شکل جمع و « انفس » با فتحه فاء قرائت گردیده است .

4- قرائت شاذ : قرائتی است که سند آن صحیح نبوده و راوی آن نیز مورد وثوق و اطمینان نباشد مانند قرائت ابن السمیفع که « فالیوم ننجیک ببدنک » را با حاء « ننحیک » و « لتکون لمن خَلْفَک آیه » را به فتح لام « خَلَفک » قرائت کرده است .

5- قرائت موضوع :قرائتی است که بدون دلیل و سند به کسی نسبت داده شود مانند قرائتی که ابن جعفر خزاعی به ابو حنیفه نسبت داده که خوانده است « انما یخشی اللهُ من عباده العلماءَ » و ثابت نکرده که چه کسی از چه کسی شنیده که ابو حنیفه این کلمه را این گونه خوانده است فقط گفته « رُوِیَ » یعنی « روایت شده است » .

6- قرائت شبیه به حدیث « مُدرَج » : حدیث مدرج روایتی است که ناقل حدیث به منطور شرح حدیث سخنی از خود در متن حدیث داخل می نماید . این اتفاق در قرآن گاهی رخ داده است که برخی به منظور تبیین و تفسیر آیه کلماتی از خود در وسط یا آخر آیه اضافه کرده اند برای مثال سعد ابن وقاص این دو آیه را چنین می خوانده است :

و عبارات « من ام » و « فی مواسم الحج » را به منظور تفسیر بر قرائت خود اضافه می‌کرده است . ابن الجزری در این باره می گوید : این که برخی از صحابه و تابعین به منظور تفسیر و توضیح کلمه ای را اضافه می خواندند چون هزاران صحابه و تابعی بطور یقین همه کلمات قرآن را می شناخته و در حافظه داشتند به هیچ وجه نگران نبودند که کسانی دچار اشتباه شوند .

متذکر می گردد که همان گونه که اشاره گردید فقط دو گروه اول و دوم یعنی قرائت متواتر ومشهور قرائت های واقعی قرآن هستند و تلاوت قرآن با آنها مجاز و بلا مانع است و آن همان قراءات سبعه یا هفتگانه می‌باشد .